Odsetki to pojęcie dość szerokie. Najczęściej kojarzy nam się z opłatą, jaką ponosi się za wzięcie pożyczki lub kredytu. Istnieje jednak kilka form odsetek, do których między innymi zaliczają się te ustawowe. Czym są? Jak działają? Na czym polegają odsetki ustawowe?

Czym są odsetki ustawowe?

Odsetki ustawowe, to ustanowione przez przepisy prawne formy odszkodowania za opóźnienie w transakcjach pieniężnych. Mówi o tym dokładnie ustawa Kodeksu cywilnego art. 358 i 481, a także ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z 2013 roku. Na ich podstawie, wierzyciel ma prawo do ubiegania się o odsetki, bez konieczności udowadniania strat. Jedynie co musi zrobić, to wykazać nieterminowość spłaty i powstały na ten skutek, okres zwłoki. Może się o nie ubiegać już pierwszego dnia po terminie spłaty.

Kiedy naliczane są odsetki ustawowe?

W jakich przypadkach są naliczane odsetki ustawowe? Można tu wymienić kilka sytuacji, do których zalicza się choćby opóźnienie w spłacie rat kredytów i pożyczek, co chyba jest najbardziej znaną formą karania dłużników. Mimo wszystko, z odsetkami ustawowymi mamy do czynienia także w momencie, gdy zaległości w spłacie mają także klienci i kontrahenci i mogą żądać ich tak firmy, jak i osoby prywatne.

Jakie są rodzaje odsetek ustawowych?

Odsetki ustawowe dzielą się na trzy różne formy: odsetki kapitałowe, odsetki za opóźnienie oraz odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych. W przypadku odsetek kapitałowych, mamy do czynienia z sytuacją, gdy wierzyciel nalicza odsetki od pożyczonego kapitału i nakładane są w momencie, gdy sąd ustanowi je jako sankcję na dłużnika.

Odsetki za opóźnienie z kolei naliczane w momencie, gdy nie zostanie spłacona całkowita lub częściowa kwota zadłużenia zgodna z terminem ustanowionym w umowie. Na tej podstawie, pożyczkodawca jest w stanie naliczyć dodatkowe odsetki z racji opóźnienia w spłacie, ale nie mogą one przekroczyć maksymalnie ustanowionej kwoty.

Odsetki za opóźnienie w transakcjach handlowych spotyka się w przypadku opóźnień pojawiających się w transakcjach pomiędzy przedsiębiorcami. I tutaj, jak w poprzednich przypadkach, możliwe jest naliczenie odsetek za opóźnienie, ale w kwocie nie wyższej niż ustawowa.

Ile wynoszą odsetki ustawowe?

Przepisy prawne dokładnie regulują wysokość odsetek, jaka może zostać naliczona. Ma to przede wszystkim przeciwdziałać wykorzystywaniu klientów i naliczeniu zbyt wysokich kosztów. Ich wysokość zależna jest od czynników, czyli od stopy referencyjnej NBP, która jest regulowana przez Radę Polityki Pieniężnej, a także od wysokości punktu procentowego, który jest stałą wartością, określoną w kodeksie cywilnym oraz ustawie o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom.

Obecna stopa referencyjna wynosi 1,5%, co sprawia, że odsetki ustawowe wynoszą 7% w skali roku. Maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych, czyli 14% w skali roku.

Z racji ogłoszenia pandemii koronawirusa, NBP postanowiło zmniejszyć stopę referencyjną z 1,5% na 1%, co spowodowało obniżenie maksymalnych odsetek ustawowych na 4,5% w skali roku i ustawiło to maksymalną stawkę na poziom 9%. W przypadku odsetek za opóźnienie jest to dokładnie 6,5% oraz maksymalna stawka 13% w skali roku.

Po co nalicza się odsetki ustawowe?

Odsetki ustawowe pełnią dwojaką funkcję, czyli dyscyplinującą oraz odszkodowawczą. Po pierwsze, nałożenie odsetek ustawowych, ma uświadamiać dłużników, że każdy dzień zwłoki spłaty, będzie ich kosztować coraz więcej. Z drugiej zaś strony, jest to odszkodowanie dla wierzyciela, w zamian za nieuprawnione korzystanie z pieniędzy przez dłużnika.